Liệu pháp Proton

Liệu pháp Proton là gì?

Liệu pháp proton, còn được gọi là liệu pháp chùm tia proton, là phương pháp điều trị bằng tia xạ tiên tiến với độ chính xác cao sử dụng chùm tia proton để tiêu diệt các tế bào ung thư.

Nguyên lý hoạt động của liệu pháp Proton?

Proton là các hạt mang điện tích dương được tách ra từ nguyên tử hydro. Các hạt proton sau đó được bơm vào máy cyclotron hoặc synchrotron có chức năng vận hành gia tốc hạt.

Máy cyclotron sử dụng điện từ trường để tăng tốc các proton theo đường tròn và gia tăng năng lượng của chúng, năng lượng tổng thu đạt từ 70 - 250 triệu electron-vôn (eV) - đây là mức năng lượng đạt chuẩn để chiếu tia proton đến khối u ở bất kỳ độ sâu nào trong cơ thể bệnh nhân. Sau đó, các nam châm siêu dẫn thông qua hệ thống dẫn tia sẽ di chuyển các hạt proton đã gia tốc này rời khỏi máy cyclotron hoặc synchrotron đi vào môi trường phòng điều trị.

Ngày trước, những trung tâm Proton mới đầu đã áp dụng hệ thống điều trị đa phòng - chiếm nhiều diện tích - nhưng giờ đây, hệ thống phòng đơn nhỏ gọn ngày càng trở nên phổ biến ở những địa phương có quỹ đất ít hoặc mật độ xây dựng cao.

So sánh liệu pháp Proton và Photon

So với phương pháp xạ trị truyền thống sử dụng chùm tia X hoặc photon, điểm khác biệt chính của liệu pháp proton là: khi chùm proton chiếu vào cơ thể và nhắm vào vùng ung thư, liệu pháp chỉ phát ra lượng nhỏ liều xạ đi vào, sau đó dừng lại mà không lan rộng ra ngoài khối u. Nói cách khác, liệu pháp proton không có liều xạ thoát ra và các cơ quan, mô khỏe mạnh xung quanh sẽ không bị phơi nhiễm phóng xạ.

Liệu pháp có thể điều trị những bệnh lý gì?

Liệu pháp Proton mang đến lợi ích điều trị cho bệnh nhân người lớn và trẻ em, và có thể sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh ung thư, bao gồm: ung thư não, thực quản, đường tiêu hóa, đầu và cổ, gan, ung thư hạch, tuyến tiền liệt, mô mềm và cột sống.

Ngoài ra còn có nhiều loại khác như: các khối u hệ thần kinh trung ương, khối u xoang-mũi, nền sọ và u nguyên sống vùng xương cùng... Bệnh nhân tái điều trị các khối u ở những vị trí đã được chiếu xạ trước đó cũng sẽ hưởng lợi khi dùng liệu pháp proton. Đối với những bệnh nhân này, việc chọn lọc ca bệnh là rất quan trọng.

Liệu pháp Proton có quy trình vận hành không khác biệt mấy so với quy trình xạ trị truyền thống.

Những bệnh nhân được chọn sẽ trải qua quá trình lắp thiết bị cố định tư thế, mô phỏng điều trị bằng chụp CT và/hoặc chụp PET-CT và/hoặc chụp MRI để xác định vị trí khối u, quá trình chuẩn bị sẽ diễn ra trong vài ngày trước khi thực hiện liệu pháp Proton.

Sau đó, bác sĩ ung thư xạ trị sẽ lập kế hoạch điều trị cùng đội ngũ kỹ sư vật lý y tế để phân bổ liều lượng tia và đạt được độ bao phủ khối u hiệu quả nhất, đồng thời giảm thiểu liều bức xạ ảnh hưởng đến các mô bình thường. Quá trình đánh giá chất lượng bệnh nhân sau đó sẽ thực hiện trước khi bắt đầu điều trị.

Thực hiện chăm sóc đặc biệt để đảm bảo thiết lập điều trị chính xác, bao gồm chụp ảnh CT để xác định vị trí chính xác của khối u và điều chỉnh vị trí.

Sau đó sẽ bắt đầu tiến hành liệu pháp Proton, sử dụng một loại máy gọi là Gantry quay quanh cơ thể bệnh nhân và tập trung các chùm tia proton vào những vị trí được đánh dấu trên cơ thể. Các proton sẽ đi qua thiết bị và hướng tới khối u.¹

Trẻ em thường được cho dùng thuốc an thần để hạn chế cử động dẫn đến sai sót trong quá trình điều trị dẫn đến buổi điều trị kéo dài hơn một chút.

Bệnh nhân có thể cảm thấy mệt mỏi, đuối sức sau một đợt điều trị. Da thường sẽ sưng đỏ ở khu vực được chiếu tia proton. Tuy nhiên, những tác dụng phụ này sẽ tự giảm dần.¹

Tùy thuộc vào vùng được điều trị, các tác dụng phụ khác có thể là: đau đầu, khó khăn khi ăn uống và vấn đề tiêu hóa.¹

Ưu điểm

Ưu điểm của liệu pháp proton bao gồm: ¹

• Giảm thiểu ảnh hưởng của bức xạ đến các mô khỏe mạnh
• Hạn chế gây ra tác động ngắn hạn và dài hạn
• Liều tích hợp thấp hơn cho mỗi lần điều trị
• Có thể điều trị khối u tái phát ở những bệnh nhân đã xạ trị
• Có khả năng làm giảm nguy cơ ung thư thứ phát
• Cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân

Trẻ em có khối u cũng được hưởng lợi từ liệu pháp Proton vì liệu pháp giảm đi tác dụng phụ cấp tính và lâu dài như: bất thường trong tăng trưởng, biến chứng thần kinh, giảm chỉ số IQ, tác dụng phụ ảnh hưởng tim, phổi và ruột, giảm khả năng sinh sản và rủi ro xuất hiện khối u ác tính thứ phát.

Nhược điểm

Liệu pháp điều trị mới này chưa được phổ biến rộng rãi vì cần đòi hỏi sử dụng thiết bị tiên tiến và chuyên dụng. Vì liệu pháp Proton có độ phức tạp công nghệ cao nên chi phí điều trị sẽ cao hơn liệu pháp xạ trị truyền thống.¹

Tuy nhiên, liệu pháp Proton đã được chứng minh là có hiệu quả điều trị ở người trưởng thành, trẻ em và ngày càng được sử dụng để điều trị ung thư do có ít tác dụng phụ và hạn chế tổn thương các mô khỏe mạnh xung quanh, cơ quan quan trọng trong quá trình xạ trị.