Tầm soát sớm, tầm soát thường xuyên
Trên thế giới ung thư vú là bệnh ung thư phổ biến số 1 ở phụ nữ. Tại Singapore, hàng năm có 2.000 phụ nữ được chẩn đoán ung thư vú. Tuy nhiên, phát hiện sớm thông qua tầm soát có thể giúp tăng cơ hội sống.
Tầm soát: Tại sao phải ngại?
Bác sĩ Wong Chiung Ing, thuộc Trung tâm Ung thư Parkway, trao đổi về tầm quan trọng của phát hiện sớm ung thư vú ở nữ giới.
Ung thư vú là bệnh ung thư phổ biến nhất ở nữ giới trên toàn thế giới trong đó có cả Singapore. Theo Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế tổ chức Y tế thế giới, có khoảng 1,67 triệu ca ung thư vú được chẩn đoán mới mỗi năm, chiếm 25% tổng số ca mắc ung thư.
Cụ thể ở Singapore, ung thư vú chiếm 30% tổng số ca được chẩn đoán ung thư ở nữ giới, tương đương với khoảng 2.000 ca mới được chẩn đoán mỗi năm.
Nguy cơ đối với bệnh ung thư vú tăng lên cùng với tuổi, tỉ lệ chẩn đoán cao nhất ở nữ trong độ tuổi từ 50 đến 59. Tuy nhiên, tỉ lệ sống thường cải thiện nếu phát hiện sớm với phương pháp điều trị tốt.
Việc tầm soát bao gồm kiểm tra ung thư tuyến vú ngay cả khi chưa có dấu hiệu và triệu chứng. Mặc dù việc tầm soát không thể ngăn chặn bệnh ung thư vú, nhưng nó có thể giúp phát hiện ung thư sớm, do đó có thể điều trị bệnh sớm hơn. Trao đổi với bác sĩ về những kiểm tra tầm soát cần làm và thời điểm tiến hành. Thông thường các kiểm tra tầm soát bao gồm:
Chụp nhũ ảnh
Đây là công cụ tầm soát phổ biến và cơ bản nhất để phát hiện ung thư vú. Kiểm tra này giúp phát hiện các thay đổi như mật độ bất thường hay các đám canxi trong vú.
Việc kiểm tra được tiến hành bằng cách ép tuyến vú để trải mô khiến các bất thường nhỏ không bị che khuất, một số người có thể cảm thấy việc chụp nhũ ảnh khó chịu hay đau. Tuy nhiên chỉ có khoảng 2 phút (hoặc hơn) khó chịu này nhưng lại có thể cứu bạn.
Gồm những gì?
Khi chụp nhũ ảnh, X-quang liều thấp được sử dụng để tạo ra các hình ảnh tuyến vú. Kỹ thuật viên hình ảnh sẽ định vị mỗi vú trên máy chụp và ép trong vài giây để chụp các mặt khác nhau của mỗi vú.
Tốt nhất bạn nên tiến hành chụp nhũ ảnh khi tuyến vú ít căng nhất, thông thường khoảng 1 tuần sau chu kỳ kinh nguyệt.
Dựa vào kết quả chụp nhũ ảnh, bác sĩ có thể khuyên làm thêm các kiểm tra như chụp thêm nhũ ảnh để xem các mặt cắt khác của tuyến vú, và siêu âm tuyến vú để kiểm tra mô vú.
Khi nào thì nên tiến hành?
Phụ nữ trên 40 tuổi nên chụp nhũ ảnh hàng năm, trên 50 tuổi nên chụp 2 năm/lần.
Siêu âm
Siêu âm là kiểm tra bổ sung đối với phụ nữ có mô vú rất đặc khiến kiểm tra nhũ ảnh khó phát hiện bất thường nhỏ. Kiểm tra này có thể phân biệt khối u đặc (có thể ung thư) và nang chứa dịch (thường là không ung thư).
Cùng với chụp nhũ ảnh và tự kiểm tra tuyến vú, siêu âm có thể giúp bác sĩ quyết định các kiểm tra khác như có cần sinh thiết hay không. Tuy nhiên mặc dù ít đau dơn so với chụp nhũ ảnh, siêu âm không thể thay thế chụp nhũ ảnh và ngược lại.
Gồm những gì?
Siêu âm sử dụng sóng âm thanh tần số cao thay vì tia X-quang và an toàn đối với phụ nữ có thai và đang cho con bú. Kỹ thuật viên sẽ bôi một lớp gel lên da vùng vú và di chuyển một đầu dò nhỏ cầm tay trên tuyến vú để lấy các hình ảnh chi tiết bên trong tuyến vú. Việc kiểm tra này mất khoảng 10 đến 30 phút.
Khi nào nên tiến hành?
Phụ nữ trên 40 tuổi có thể chụp nhũ ảnh và siêu âm kiểm tra hàng năm. Những người trên 50 tuổi có thể bổ sung siêu âm vào danh sách kiểm tra cùng nhũ ảnh 2 năm/lần. Kiểm tra với bác sĩ để xem liệu có cần siêu âm không.
Chụp cộng hưởng từ tuyến vú
Chụp cộng hưởng từ là chẩn đoán hình ảnh thường sử dụng để đánh giá thêm đối với bệnh nhân được chẩn đoán
ung thư vú. Đối với một số người có nguy cơ ung thư vú cao (do tiền sử gia đình hay bất thường gen), thường được khuyên chụp cộng hưởng từ cùng với nhũ ảnh hàng năm.
Gồm những gì?
Chụp cộng hưởng từ sử dụng sóng radio và từ tính mạnh để tạo các hình ảnh chi tiết, ảnh cắt ngang của tuyến vú. Bạn sẽ phải nằm sấp trên một bàn di động có đệm mở cho từng bên vú. Mỗi một đệm mở này bao quanh tuyến vú bằng các vòng dây, đây là các bộ nhận tín hiệu giúp tạo ra các hình ảnh. Việc chụp diễn ra trong vòng khoảng 30 đến 45 phút. Bạn sẽ nghe thấy tiếng ồn lớn trong máy chụp cộng hưởng từ và nếu bạn mắc chứng sợ không gian chật hẹp thì bạn sẽ cảm thấy khó chịu đựng đối với hình thức chẩn đoán hình ảnh này.
Khi nào nên tiến hành?
Chụp cộng hưởng từ vú chỉ được bác sĩ chỉ định sau khi xác định bệnh nhân có nguy cơ ung thư vú cao. Chẩn đoán này không được chỉ định cho phụ nữ có nguy cơ ung thư vú trung bình.
Tự kiểm tra tuyến vú
Tự kiểm tra tuyến vú thường xuyên là bước quan trọng để phát hiện sớm ung thư vú.
Gồm những gì?
Thực hiện các bước sau để tự kiểm tra (xem bảng phía dưới). Thời điểm tốt nhất để kiểm tra tuyến vú là tuần sau khi chu kỳ kết thúc, khi tuyến vú ít căng nhất và mềm hơn.
Khi nào nên tiến hành?
Nên tự kiểm tra tuyến vú hàng tháng kể từ lúc 25 tuổi. Kiểm tra với bác sĩ chuyên khoa được đào tạo ít nhất 3 năm/lần kể từ khi 25 tuổi và kiểm tra hàng năm kể từ khi 40 tuổi.
Các yếu tố nguy cơ
Các nghiên cứu chỉ ra rằng nguy cơ ung thư vú phụ thuộc vào nhiều yếu tố kết hợp. Có một hoặc vài yếu tố nguy cơ không có nghĩa là bạn sẽ bị ung thư, tuy nhiên việc nhận thức chúng giúp bạn thực hiện các bước bảo vệ để làm giảm nguy cơ. Chúng bao gồm:
- Tiền sử gia đình
- Gen di truyền nhất định
- Tiền sử ác tính hoặc bệnh vú lành tính (không ung thư)
- Có chu kì kinh nguyệt sớm
- Mãn kinh muộn
- Có con đầu tiên ở tuổi 35
- Sinh ít con hay không sinh con
- Sử dụng liệu pháp thay thế hocmon
- Uống nhiều rượu/bia
- Thừa cân hay béo phì
Bạn vẫn có thể bị ung thư vú nếu bạn không có bất cứ yếu tố nguy cơ nào ở trên.
Do đó tầm soát thường xuyên và tự kiểm tra tuyến vú rất quan trọng, vì bạn có thể không thấy triệu chứng nào của ung thư vú sớm như khối u, tụt núm vú, chảy dịch bất thường, loét, đau, biến đổi trên da hay núm vú.
Bạn cũng có thể làm giảm nguy cơ thông qua lối sống như duy trì cân nặng lý tưởng bằng chế độ ăn lành mạnh, thường xuyên luyện tập, hạn chế uống rượu/bia, và không hút thuốc (hoặc bỏ thuốc nếu có).
Tỉ lệ sống sót sau
ung thư vú được cải thiện nhờ các tiến bộ trong phẫu thuật, các thuốc hóa trị liệu hiệu quả, và các bước tiến trong liệu pháp điều trị đích. Tuy nhiên, vũ khí tốt nhất chống lại ung thư vú vẫn là nhận thức: Hiểu cơ thể mình, hiểu nguy cơ và phát hiện sớm.
Tự kiểm tra tuyến vú: Nên làm gì
- Nhìn vào gương, giữ thẳng vai và tay trên hông. Kiểm tra tuyến vú và núm vú xem có bong da, đỏ, tấy hay thay đổi như núm vú tụt (thay vì lồi ra).
- Đứng trước gương, giơ tay lên và kiểm tra tương tự như bước 1.
- Bóp từng bên núm vú nhẹ nhàng xem có dịch chảy ra không, chẳng hạn nước, sữa hay dịch vàng hoặc máu.
- Nằm xuống và cảm nhận từng bên vú. Giữ thẳng và chụm các ngón tay, dùng tay phải để kiểm tra vú trái và ngược lại. Dùng chuyển động vòng tròn từ trên xuống dưới và bên này sang bên kia – từ xương cổ xuống bụng, từ nách sang giữa. Ban đầu nhẹ nhàng và tăng dần lực để cảm nhận các mô sâu hơn. Kiểm tra toàn bộ vú.
- Làm tương tự như bước 4 đổi tư thế ngồi hoặc đứng.
Tầm soát:
Khi nào và làm gì
Nếu bạn...
Trên 25 tuổi:
- Tự kiểm tra vú hàng tháng
40-49 tuổi:
- Tự kiểm tra vú hàng tháng
- Chụp nhũ ảnh/siêu âm hàng năm
50 tuổi trở lên:
- Tự kiểm tra vú hàng tháng
- Chụp nhũ ảnh / siêu âm 2 năm/lần
