အစာရေမျိုကင်ဆာ
အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာဆိုတာက လည်ပင်းနဲ့ အစာအိမ်ကို ဆက်ထားတဲ့ အစာမျိုပြွန်မှာ ကင်ဆာဖြစ်တာပါ။ အစာတွေက ပါးစပ်ကနေတဆင့် အစာမျိုပြွန်ကို ဖြတ်ပြီး အစာအိမ်ထဲကို ရောက်ပါတယ်။ အစာမျိုပြွန်ရဲ့အတွင်းနံရံအလွှာကနေ ကင်ဆာစဖြစ်ပြီး အစာမျိုပြွန်ရဲ့တခြားအလွှာတွေကို ပြန့်ပြီး ကျန်တဲ့ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းတွေထိပါ ပြန့်နိုင်ပါတယ်။
အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာ အဓိအားဖြင့် နှစ်မျိုးရှိပါတယ်။ တမျိုးကတော့ Squamous cell carcinoma ဖြစ်ပါတယ်။ Squamous cell တွေက အစာမျိုပြွန်အတွင်းနံရံမှာ ရှိတဲ့ဆဲလ်များဖြစ်ပြီး အစာမျိုပြွန်တလျောက်မှ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ နောက်တစ်မျိုးကတော့ adenocarcinoma ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကတော့ အစာမျိုပြွန်မှာရှိတဲ့ ဂလင်းဆဲလ်ကနေ ကင်ဆာဖြစ်လာတာပါ။ အစာမျိုပြွန်အတွင်းနံရံကို သာမန်အားဖြင့် Squamous ဆဲလ်များက ဝန်းရံထားပေမယ့် သူတို့နေရာမှာ ဂလင်းဆဲလ်များအစားထိုးလာတဲ့အခါ adenocarcinoma ဖြစ်လာပါတယ်။ ဒီအမျိုးအစားကို အစာအိမ်နဲ့နီးတဲ့ အစာမျိုပြွန်အောက်ဆုံးအပိုင်းမှာ တွေ့ရပါတယ်။ အစာခြေအက်ဆစ်ထိတွေမှုနဲ့ အများကြီး သက်ဆိုင်တယ်လို့ ယူဆထားကြပါတယ်။
အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာ ဘာကြောင့်ဖြစ်ရသလဲဆိုတာ သေချာမသိရသေးပါဘူး။
အစာမျိုပြွန်မှာရှိတဲ့ ဆဲလ်များမှာ မျိုးရိုးဗီဇပြောင်းလဲမှုများ အမှားများ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့အခါ အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာ ဖြစ်လာပါတယ်။ ဒီလိုပြောင်းလဲမှုအမှားများက ဆဲလ်တွေကို အထိန်းချုပ်မဲ့ ကြီးထွား ကွဲပွားစေပါတယ်။ ဒီလိုပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ဆဲလ်များစုဝေးလာပြီး အစာမျိုပြွန်မှာ ကင်ဆာအကျိတ်ဖြစ်ပါလာပါတယ်။ အနားမှာရှိတဲ့အစိတ်အပိုင်းများကို ပြန့်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့ကို ပြန့်နိုင်ပါတယ်။
စဖြစ်ခါစမှာ ရောဂါလက္ခဏာ မပြတတ်ပါဘူး။ ကင်ဆာရောဂါရင့်လာမှ ဖြစ်ပေါ်လာသော အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာလက္ခဏာများမှာ -
- အစာမျိုရခက်ခြင်း၊ အစာမျိုတဲ့အခါ နာခြင်း
- ကိုယ်အလေးချိန်ကျဆင်းခြင်း
- ရင်ညွှန်ရိုးနောက်နာခြင်း
- ချောင်းဆိုးခြင်း
- အသံပြောင်းသွားခြင်း
- အစာမကြေခြင်း ၊ ရင်ပူခြင်း
အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာအဖြစ်သတ်မှတ်ဖို့ ဆရာဝန်က ရောဂါလက္ခဏာများ၊ ကျန်းမာရေးရာဇဝင်များကို မေးမြန်းပြီး စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုတွေ ပြုလုပ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင်ကို သွေးစစ်ဆေးမှုတွေနဲ့ ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်းတွေ လိုအပ်နိုင်ပါတယ်။
အစာမျိုကင်ဆာအတွက် စစ်ဆေးမှုများအဖြစ်
- Barium swallow X-ray - အစာမျိုပြွန်အတွင်းပုံပေါ်ဖို့ အရည်တစ်မျိုးကို သောက်ရပါတယ်။ X-ray ရိုက်တဲ့အခါ အစာမျိုပြွန် ပုံရိပ်ပေါ်လာပြီး အကျိတ် ရှိမရှိ စစ်ဆေးနိုင်ပါတယ်။
- မှန်ပြောင်းကြည့်ရှုခြင်း - သေးငယ်တဲ့ မှန်ပြောင်းကို လည်ချောင်းမှတဆင့် အစာမျိုပြွန်ထဲကို ထည့်သွင်းစစ်ဆေးတာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ တခါတည်းမှာပဲ မှန်ပြောင်းထိပ်မှ Ultrsound ကိရိယာတပ်ဆင်ပြီး အသံလှိုင်းသုံးကာ အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာရဲ့ အတိမ်အနက်နဲ့ အနီးအနားရှိအစိတ်အပိုင်းတွေကို ရောက်မရောက် စစ်ဆေးနိုင်ပါတယ်။
- အသားစယူစစ်ဆေးခြင်း - မှန်ပြောင်းကြည့်နေစဉ်မှာပဲ ဆရာဝန်က မှန်ပြောင်းမှတစ်ဆင့် အစာမျိုပြွန်မှ တစ်သျှူးအသားစရယူနိုင်ပါတယ်။ အသားစကို အဏုကြည့်မှန်ပြောင်းဖြင့် စစ်ဆေးပြီး ကင်ဆာဟုတ်မဟုတ် စစ်ဆေးပါတယ်။
အခြား စစ်ဆေးမှုများအဖြစ် CT scan, PET scan, ရင်ခေါင်းတွင်းမှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်း၊ ဝမ်းဗိုက်ခေါင်းတွင်းမှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်းတို့ကို ကင်ဆာပြန့်နေသလား၊ တခြားအင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတွေရောက်နေသလားဆိုတာကို သိရှိဖို့ လုပ်ဆောင်ရပါတယ်။ ဒါကို အဆင့်သတ်မှတ်ခြင်းလို့လည်း ခေါ်ပါတယ်။ ဆရာဝန်အနေနဲ့ ဒီအချက်အလက်များရရှိမှပဲ ကုသမှုကို စနစ်တကျ လမ်းညွှန်နိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာအဆင့်များကို အဆင့် ၁ ကနေ အဆင့် ၄ အထိ သတ်မှတ်ပါတယ်။ နံပါတ်ကြီးလေ ကင်ဆာရောဂါရင့်လေလို့ သတ်မှတ်နိုင်ပါတယ်။ အဆင့်တွေကတော့
- အဆင့် ၀ - ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ဆဲလ်များ (ကင်ဆာတော့မပြောင်းသေး) ကို အစာမျိုပြွန်နံရံအလွှာတွေမှာ တွေ့ရှိသည်။
- အဆင့် ၁ - ကင်ဆာဆဲလ်များကို အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာအတွင်းနံရံအလွှာတွင် တွေ့ရှိသည်။
- အဆင့် ၂ - ကင်ဆာဆဲလ်များက အစာမျိုပြွန်ရဲ့ ကြွက်သားအလွှာနဲ့ အပြင်အလွှာများကို ရောက်နေပြီ။ ဒါအပြင့် အနီးရှိ ပြန်ရည်ကျိတ် ၁-၂လုံးဆီကို ရောက်နေပြီ။
- အဆင့် ၃ - ကင်ဆာဆဲလ်များက အစာမျိုပြွန်ရဲ့ ပိုအတွင်းကျတဲ့ ကြွက်သားအလွှာများထိရောက်နေပြီ (သို့) တွယ်ဆက်တစ်သျှူးနံရံကို ရောက်နေပြီ။ အစာမျိုပြွန်ကနေ အနီးရှိ အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတွေကို ရောက်နေပြီး ပြန်ရည်ကျိတ်တော်တော်များများကို ပြန့်နေပြီ။
- အဆင့် ၄ - ရောဂါအရင့်ဆုံးအဆင့်ဖြစ်ပါတယ်။ ကင်ဆာက ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အခြားအင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းနဲ့ ပြန်ရည်ကျိတ်တွေထိ ပြန့်နေပြီ။
ခွဲစိတ်ကုသခြင်း
အစာမျိုပြွန်တစ်ခုလုံး (သို့) တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကို ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားပါတယ်။
ကင်ဆာဆေးသွင်းကုသခြင်း
ကင်ဆာဆေးများကို ကင်ဆာဆဲလ်များ ကျုံ့သွားဖို့ သေသွားဖို့ အတွက် ကုသမှုအဖြစ် ပေးပါတယ်။ သွေးကြောမှဆင့် ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာရှိတဲ့ ကင်ဆာဆဲလ်များပေါ်ကို သက်ရောက်စေပါတယ်။
ပစ်မှတ်ထားကုထုံးများ
ပစ်မှတ်ထားကုထုံးကတော့ ကင်ဆာဆဲလ်များကြီးထွားခြင်းနဲ့ ပြန့်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်ပေးတဲ့ မော်လီကျူးများကို တားဆီးတဲ့ ဆေးများ ဖြစ်ပါတယ်။
ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုသခြင်း
ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုသခြင်းကတော့ ဓာတ်ရောင်ခြည်ကို အသုံးပြုပြီး ကင်ဆာဆဲလ်များကို သေစေတဲ့ကုသမှု ဖြစ်ပါတယ်။ ကုသတဲ့နေရာမှာရှိတဲ့ ကင်ဆာဆဲလ်များကိုသာ သက်ရောက်ပါတယ်။
Immunotherapy ( မိမိခုခံအားစနစ်သုံး ကုထုံး)
Immunotherapy ကတော့ ကင်ဆာဆဲလ်များကို တိုက်ခိုက်ဖို့ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို လှုံ့ဆော်ပေးပါတယ်။
အစာမျိုပြွန်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေကို လျော့ချနိုင်တဲ့ အဆင့်များကို လုပ်ဆောင်နိုင်ပါတယ်။
- ဆေးလိပ်ဖြတ်ပါ။ ဆေးလိပ်သောက်နေရင် ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပြီး ဆေးလိပ်ဖြတ်ပါ။ ဆေးလိပ်ဖြတ်ဖို့ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးတာ ဆေးဝါးများ အကူအညီရယူနိုင်ပါတယ်။ ဆေးလိပ်မသောက်ဘူးဆိုရင် လုံးဝ မသောက်ကြည့်ပါနဲ့။
- အရက်သောက်ခြင်းကို လျော့ပါ။ ရှောင်နိုင်ရင် ရှောင်ပါ။ အရက်သောက်နေတယ်ဆိုရင် လျော့သောက်ပါ။ ကျန်းမာတဲ့လူတွေအဖို့ အမျိုးသမီးများနဲ့ အသက် ၆၅နှစ်အထက်အမျိုးသားများအတွက် တစ်နေ့ကို တစ်ခွက်လောက်ပဲ သောက်သင့်ပြီး အသက် ၆၅နှစ်အောက် အမျိုးသားများကတော့ နှစ်ခွက်ထိ သောက်နိုင်ပါတယ်။
- သစ်သီးနဲ့ ဟင်းရွက်များပိုစားပါ။ သစ်သီးမျိုးစုံနဲ့ ဟင်းရွက်များကို အစားစားတဲ့အခါ ထည့်သွင်းစားပါ။
- ကိုယ်အလေးချိန် ထိန်းသိမ်းပါ။ အဝလွန်နေတယ်ဆိုရင် ဆရာဝန်နဲ့ တိုင်ပင်ပြီး ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ချပါ။ တစ်ပတ်ကို ကိုယ်အလေးချိန် ၁ပေါင် ၂ ပေါင်ခန့် ဖြည်းဖြည်းနဲ့ မှန်မှန်လျော့ချသွားသင့်ပါတယ်။
- လက်ရှိမှာတော့ ကြိုတင်စစ်ဆေးနိုင်တဲ့ စစ်ဆေးမှု မရှိသေးပါဘူး။
CanHOPE က စင်ကာပူနိုင်ငံ Parkway Cancer Centre မှ စီစဉ်ဆောင်ရွက်ပေးတဲ့ အကျိုးအမြတ်မယူဘဲ ကင်ဆာဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးခြင်းနဲ့ အကူအညီများကို ဆောင်ရွက်ပေးနေပါတယ်။ CanHOPE မှာ ကင်ဆာကုသမှုများနဲ့ ကင်ဆာရောဂါများစွာအကြောင်းနဲ့ ပက်သက်သော ပြည့်စုံတဲ့သတင်းအချက်အလက်များရှိတဲ့ အတွေ့အကြုံ ဗဟုသုတပြည့်တဲ့ စောင့်ရှောက်မှုပေးနိုင်တဲ့ အဖွဲ့တွေ ရှိပါတယ်။
CanHOPE အနေနဲ့
- ကင်ဆာရောဂါကာကွယ်ခြင်း၊ လက္ခဏာများ၊ ဖြစ်နိုင်ခြေများ၊ ကြိုတင်စစ်ဆေးနိုင်တဲ့စစ်ဆေးမှုများ၊ ရောဂါရှာဖွေခြင်း၊ လက်ရှိကုသမှုများနဲ့ လေ့လာမှုများ ပါဝင်တဲ့ ခေတ်ပေါ် ကင်ဆာသတင်းအချက်အလက်များ ပေးနိုင်ပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုများအဖြစ် ရောဂါကြိုတင်စစ်ဆေးခြင်း၊ ရောဂါရှာဖွေခြင်း၊ ကုသမှုစင်တာများနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့အထူးကုဆရာဝန်များဆီကို လမ်းညွှန်ပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာနှင့် ပက်သက်ပြီး ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးခြင်း၊ ကင်ဆာကုသမှုဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကို ရင်ဆိုင်ဖို့ အကြံဉာဏ်များပေးခြင်း၊ ကင်ဆာရောဂါကို ရင်ဆိုင်ဖို့၊ အစားအသောက်နဲ့ အာဟာရဆိုင်ရာများကို ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါခံစားနေရသူများနှင့် မိသားစုဝင်များ၊ ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများကို စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာနှင့် စိတ်ကျန်းမာရေး လူမှုရေးဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့များပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါလူနာများနှင့် ပြုစုစောင့်ရှောက်သူများ ကင်ဆာရောဂါအကြောင်းကို ပိုမိုသိရှိပြီး သတိထားနိုင်ဖို့ အစုအဖွဲ့လိုက်လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ အသိပညာများဖြန့်ဝေခြင်း၊ အထောက်အပံ့အကူအညီများ လုပ်ဆောင်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
- ပြန်လည်ကျန်းမာသန်စွမ်းဖို့ အကူအညီများအတွက် လိုအပ်တဲ့အချက်အလက်များ ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
- ကင်ဆာရောဂါရင့်သူများ ဘဝနေပျော်ရေးအတွက် စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာဝန်ဆောင်မှုများကို ဆောင်ရွက်ပေးပါတယ်။
CanHOPE အဖွဲ့အနေနှင့် လူနာတိုင်းကို မျှော်လင့်ချက်အနည်းငယ်ပဲ ဖြစ်ဖြစ်ရရှိဖို့အတွက် မျှဝေမှုများ လုပ်ဆောင်ရင်း လူနာအတွက် အထောက်အပံ့နဲ့ ဂရုစိုက်မှုများရရှိစေဖို့ လူနာတွေနဲ့အတူ ကင်ဆာကုသမှုခရီးစဉ်တလျှောက်မှာ အတူရှိနေပါတယ်။